Алаяқтар жеке куәлік деректерін қалай пайдаланады?

Қазіргі уақытта жеке деректер алаяқтық мақсаттарда жиі пайдаланылады. Қаскүнемдер әртүрлі айла-амалдармен адамдардың жеке деректеріне қолжеткізіп, өздерінің пайдакүнемдік мақсаттарына қолданады: несие рәсімдеу немесе үшінші тұлғаға қарыз алу, жоқ өнім үшін алдын ала төлем алу және т.б. Жеке деректерге жеке мәліметтер (тегі, аты, әкесінің аты, туған күні, мекенжайлары мен телефондары), төлқұжат деректері, жеке куәлік деректері, кіріс туралы ақпарат және т.б. жатады. Бұл мақалада жеке куәлік деректерін пайдалану арқылы алаяқтар қандай қулыққа баратынын және олардан қалай қорғану керектігін айтамыз.

Алаяқтар ЖСН нөміріңізді білген жағдайда, не істеуі мүмкін?

Алаяқтықтың кең таралған бірнеше жолдары бар:

1. Несие алу

ЖСН арқылы несие рәсімдеуге бола ма? Иә, несиені тек ЖСН нөмірімен ғана емес, жеке куәлікпен де тіркеуге болады. Алаяқтар сіздің атыңызға несие рәсімдеп, алайда ақшаны өз банк шотына алады. Қаскүнем құрбандарының көпшілігі өздерінің аттарына несие рәсімделгенінен бейхабар болуы мүмкін,  тек қаржы ұйымы төлем жасау туралы өтінішпен хабарласқанда ғана бір-ақ біледі.

2. Басқа біреудің жеке куәлігін көрсету арқылы алдын ала төлем  алу

Өнім сатамын деген сылтаумен кейбір қаскүнемдер алдын ала төлем жасауды талап етіп, пайдаланушылардан ақша алуға тырысады. Адамдарды тұзаққа түсіру үшін төмен баға ұсынады. «Нағыз сатушы» екенін дәлелдеу үшін басқа біреудің жеке куәлігінің фотосуретін жібереді.

3. Жоғалған жеке куәлік арқылы жаңа телефон нөмірін тіркеу

Телефон нөміріне келетін SMS хабарлама арқылы шағын микроқаржы ұйымдарынан шағын несие алуға болады.

4. Банктен несие алу

Басқа адамның жоғалтып алған жеке куәлігін пайдаланып, банктерден несие алуға болады. Алаяқтар фотоға ұқсас адамды іздеп, мобильді онлайн қолданбалар арқылы тұлғаны сәйкестендіруге тырысады, кейін қашықта отырып банктен несиеге рұқсат алады.

Өзіңізді қалай қорғауға болады?

• Сәйкестендіру нөмірімді берсем бола ма? Жоқ! Сондай-ақ үшінші тұлғаларға басқа деректерді (жеке куәліктің нөмірі), сондай-ақ төлқұжат деректерін айтуға болмайды;
• жеке куәлігіңіздің фотосуретін жібермеңіз немесе ашық дереккөздерде бөліспеңіз;
• құжаттарыңызды кепіл ретінде қалдырмаңыз;
• сенім тудырмайтын лотереялар мен жарыстарға қатыспаңыз. Алаяқтар құрбандарын тұзаққа түсіру үшін төмендетілген бағалар мен оңай олжаларды пайдаланады;
• қауіпті интернет ресурстарына жеке және банк деректеріңізді енгізбеңіз;
• күдікті сілтемелерге кірмеңіз және электрондық поштаға келген күдікті хаттарды ашпаңыз;
• жиі байланыс операторларына хабарласып, сіздің атыңызға тіркелген басқа нөмірлердің бар-жоғын біліңіз.

Жеке куәлігіңіз жоғалған немесе ұрланған жағдайда дереу ішкі істер органдарына хабарласыңыз. Полиция қызметкерлері өтінішіңіздің қабылдағаны туралы анықтама беруі керек. Атыңызға несие рәсімделген немесе басқа да алаяқтық операция жүргізілген жағдайда, анықтамамен осы әрекеттердің барлығын сіз атқармағаныңызды дәделдей аласыз.