Ақылды тұтыну. Заттарды қайта өңдеуге қалай тапсыру керек?

Күнделікті қолданыстағы пластик стақандар, қағаз және электроника сияқты заттарды бейқам лақтырғанда табиғатқа орасан зиян келтіреміз. Табиғатта пластик ыдырауы мың жыл шамасында уақытты қажет етеді, шыны бөтелкелер тіпті ыдырамайды, ал электрондық батареялар мен шамдар ыдарау кезеңінде ортаған қоршаны адамдар мен жануарларға зиянды химикаттармен ластайды. Олардың өндірісі үшін никель, кадмий, литий, мырыш және басқа улы химикаттар қолданады. Бір адам жылына орта есеппен 6 тонна өңделмеген қоқыс өндіреді. 

Экология ахуалының нашарлауы туралы мәлімдемелерге байланысты ақылды тұтыну кеңінен жылдан жылға таралуда. Ол үш “R” -ден құралған: reduce, reuse, recycle, яғни тұтынуды азайту, қайта тұтыну және қайта өңдеу. 

Экологиялық өмір салты табиғаттан бөлек сіздің қаражат үшін де пайдалы. Мысалы, қыруар ақша жаратып алатын заттардың көбісін қолдан алуға болады.

Киім

Киім қайта пайдалана алатын  айқын әрі қарапайым нәрсе. Киім өндірісі жыл сайын су, ресурстар мен мыңдаған жұмыс сағаттарын жұмсайды, әлемде жылына 17 миллион тонна тоқыма өндіріледі. Сондай-ақ, бүгінде сән қуып адамдар 15 жыл бұрынға қарағанда екі есе көп зат тастайтын болды. 

OLX-тағы секондхендтар мен жеке сатушылар сапалы әрі сәнді киімдер ұсынады, ол заттарды ұзақ жылдар бойы киіп, 3-10 есе арзан аласыз. 

Былғары, тері, зығыр, жүн сияқты табиғи материалдардан жасалған заттар алған және сапалы зауыт синтетикасынан жасалған синтепон толтырғышы бар мамық шапандарды таңдағаныңыз жөн. 

Кішірейіп қалған немесе өзіңізге ұнамай қалған жақсы халдегі затыңыз болса секондхендке тапсырсаңыз болады, мұқтаждарға берсеңіз немесе OLX хабарландырулары көмегімен сатып жіберсеңіз болады. 

Телефондар, планшеттер, ақылды сағаттар

Жаңа Iphone немесе iPad сатып алу  орта буындағы қазақстандықтың бюджетіне айтарлықтай ауыр соққы,  көбінесе мұндай сауда  несиеге немесе бөліп төлеуге жасалады. Сонымен қатар, қайта өңдеуге тапсырмай лақтырған электрондық құрылғылар батареялары қоршаған ортаға елеусіз зиян келтіреді. Сол себепті, экологтар бұзылған техниканы жөндеуге, ал ұнамай қалған техниканы сыйға тартуға немесе сатуға кеңес береді. Батареялар құрамында мырыш, сынап, никель, кадмий, қорғасын сияқты қауіпті металдар бар. Ауыр металдар жер қыртыстары арқылы жер асты суларына енеді, осылайша айналадаға су қоймалардың барлығын дерлік улайды. 

Никель мен мырыш дерматит тудырады, қорғасын ағзада жиналып, бүйрек пен жүйке жүйесін зақымдайды, сынап миды зақымдайды, кадмий ұлпаларда жиналып рак тудыруы мүмкін. 

Телефон немесе планшет пайдалану мерзімі кепілдік бойынша 1-2 жылдан ондаған жылға дейін жетеді. 

Брендтік девайс сатып алу орнына қажет электрониканы қолдан алуды ойластырыңыз (жаңа заттарлы кепілдікпен және қорапта ала аласыз, алайда бағасы 1,5-2 есе арзан болады). Техника ескіріп немесе жөндеуге келмейтін болса, электрониканы қайта өңдеу пунктілерінің біріне тапсырыңыз. Электрондық құрылғының 70% -на дейін бөлшектеп сатуға немесе қайта өңдеуге өткізуге болады. Көптеген шеберханалар оларлы қабылдап, жаңа құрылғы алуға жеңілдік жасайды. Ондай дүкендер мен шеберханаларды OLX-тан таба аласыз. 

Тоңзатқыштар мен тұрмыстық техника 

Тоңзатқыштарда қолданатын фреон қоршаған ортаға түскенде жылыжай әсерін тудырады. Озон қабатының бұзылу себептерінің бірі фреон, атмосфераға түсіп жылыған кезде озон қабаттарын жояды, озон қабаты өз кезегінде планетамызды жылуда және зиянды УФ сәулелерінен қорғайды. Техника істеп тұрғанда фреонның еш зияны жоқ.

Үтік немесе фенде қолданылатын электрондық тақталар мен байланыстар топырақ, ылғал және ауамен қауіпті байланысқа түседі. 

Қолданыста болған тоңзатқыш, үтіг немесе мультипісіргіш алсаңыз ақша үнемдейсіз және құрылғыларға екінші өмір сыйлайсыз. Бұндай техника жылдар бойы істеп тұра береді, ал тақталар мен басқа компоненттерді ауыстыры қиын емес. 

Тұрмыстық  химия

Мерзімі бітпеген болса ашық тұрмыстық химия өнімдерін сатып алу біршама қауіпсіз. Сонымен қатар, тұрмыстық химия құрамында ББЗ және химиялық қосылыстар бар, олар экологияға да, адамға да аса зиянды болып табылады. Көшу барысында үлкен мөлшерде сатып алынған тұрмыстық химияны лақтырмау үшін оны сатуға қояды. 

Сондай-ақ, қолдан жасалған сабын немесе душқа арналған гел сияқты  экологиялық тұрмыстық химия өнімдерін пайдалануды ойластырыңыз. Ондай өнімдерді OLX-тан таба аласыз. 

Парфюмерия

Көптеген парфюмерлік формулалар құпия күйінде сақталады, сондықтан маэстро  парфюмерияға не қосатынын біле бермейміз. Бірақ барлық парфюмерияда табиғи немесе химиялық мускус, ауамен байланысқа түсіп оны ластайтын ұшпа қосылыстар бар. Парфюмерияның, спрейлердің және әтірлердің ауа ластау әсерін автокөліктер газымен ластаумен салыстырады. 

Әтірлерді дұрыс сақтап, пайдалану керектігі анық. 

Парфюмерия сүюші болсаңыз, көптеген өндірістен алып тастаған тауаша әтірлерді әуесқой коллекционерлерден таба аласыз. Қаптау үстіндегі код арқылы өндіруші сайтынан тауар түпнұсқалығын тексеріп алуға болады. Сабындар мен тұрмыстық химияға қоса шебер қыздар табиғи эфир майлар құрамында бар майлы әтірлер жасайды. Олар қоршаған орта үшін әлдеқайда қауіпсіз. 

Бұл мақалада OLX-та тасталған экологияны ластайтын заттардың санын азайтып,  қолдан алуға болатын тауарлардың аз бөлігі туралы ғана сөз қозғадық. 

Сондай-ақ, қаламыздағы қоқысты қайта өңдеу пунктерін табуға кеңес береміз. Шамдар, батареялар сияқты заттарды басқа қоқыспен бірге тастау қауіпті. Затты сатуға немесе сыйға тартуға мүмкіндік болмаса, оны қауіпсіз кәдеге жаратқан дұрыс. Кеңестеріміз пайдалы болды деп үміттенеміз! 

Дереккөз: 

http://storage.neic.org/event/docs/1129/how_long_does_it_take_garbage_to_decompose.pdf

https://www.livescience.com/22728-pollution-facts.html

https://www.epa.gov/facts-and-figures-about-materials-waste-and-recycling/textiles-material-specific-data

https://www.thebalancesmb.com/textile-recycling-facts-and-figures-2878122

https://www.thebalancesmb.com/textile-recycling-facts-and-figures-2878122