Автокөліктегі ілінісу қалай жұмыс істейді

Автокөліктің бірқалыпты жұмыс істеуін және оның ұзақ қызмет етуін қамтамасыз етуде әрбір бөлшек шешуші рөл атқарады. Қозғалтқыштан бастап тежегіштерге дейін барлығы көліктің жолда қауіпсіз және сенімді болуы үшін үйлесімді жұмыс істеуі керек. Осындай маңызды бөлшектердің бірі – ілінісу. Іліністің жұмысын түсіну оның мерзімінен бұрын тозуын болдырмауға көмектеседі және қауіпсіз жүргізуді қамтамасыз етеді. Әрі қарай ілінісу қалай жұмыс істейтінін және оның неден тұратынын нақты қарастырайық.

Автокөліктің ілінісі мотордан дөңгелектерге айналу моментін беруге, жетек білігін трансмиссиядан ажыратуға жауапты механизм екенін білуіңіз керек. Автокөліктегі осындай құрылғының арқасында сіз бірқалыпты қозғала аласыз, қозғалтқыш жұмыс істеп тұрғанда тұра аласыз және берілістерді біркелкі ауыстыра аласыз. Түйіннің ақаулары берілістердің ақаумен ауысуына, кенет орнынан қозғалуына, қозғалыс кезінде динамиканың болмауына және т.б. әкеледі.

Мұндай механизм тек механикалық беріліс қорабы бар автомобильдерде қолданылады. Автоматты беріліс қорабы бар үлгілерде берілістерді ауыстыруға гидротрансформатор жауап береді, ал ілінісу педалі болмайды.

Автокөлікке қарамастан ілінісу схемасы шамамен бірдей болады. Егер тек фрикциялы механизм туралы айтатын болсақ, онда мынадай автобөлшектер бар:

• ілінісу дискісі;
• сықпа мойынтірегі;
• ілінісу себеті;
• маховик.

Ілінісу дискісі немесе жетекті диск маховик пен себеттің арасында орналасқан, ал оның күпшегі қораптың кіріс білігіне орнатылған. Диск – құрастырмалы бөлшек, оның негізі екі жағында фрикциялық төсемдері бар металл диск болып табылады. Сондай-ақ конструкцияда демпферлік серіппелер қарастырылған, олардың міндеті соққыларды жұмсарту, айналу моментін беруді бірқалыпты ету.

Сықпа мойынтірегі – диафрагмалық серіппенің орталық бөлігіне тірелетін жинақ. Мойынтірек ілінісу басылған кезде серіппені қысады. Механизм муфтаны шамадан тыс жүктемеден қорғайды.

Автокөлік жүргізушілері қысатын дискті осы затқа ұқсастығы үшін себет деп атайды. Құрылым корпусқа бір серіппемен (диафрагма) немесе бірнеше серіппелермен жалғанған корпус пен қысатын дисктен тұрады. Серіппелер дискіні үнемі басып тұрады, соның арқасында айналу моменті беріліс қорабына беріледі. Себет маховикке мықтап жалғанған және онымен бір механизм сияқты айналады.

Маховик – қозғалтқыштан қуат алатын және оны иінді білікке, ілінісу механизміне беретін құрылғы. Маховикті жетектің арқасында энергия біркелкі бөлінеді.

Маховик металдан жасалған, оның ішінде тек тістері ғана тозуы мүмкін. Авто қызметтер ұсынатын сервис мамандары маховик жетегі қозғалтқыштың өзінен ұзағырақ қызмет ете алады деп мәлімдейді.

Маховик бір массалық (көптеген автомобильдерде) немесе қос массалық болуы мүмкін. Тюнинг пен жылдам жүруді ұнататындар қосалқы бөлшектердің жеңілдетілген нұсқасын жиі пайдаланады. Жеңіл бір массалық маховик жылдамдықты жылдам алуды қамтамасыз етеді. Қос массалы немесе құрама маховик діріл мен серпілістерді жақсы басады, бірақ оны жөндеу айтарлықтай қымбатырақ және қиынырақ.

Егер сіз жаңадан бастаған автокөлік әуесқойы болсаңыз да, ілінісудің көлікте қалай жұмыс істейтінін, ілінісу дискісі немесе механизмнің басқа бөлшектері не үшін қажет екенін білуіңіз керек. Көбінесе автокөліктегі ілінісу қосулы болады: яғни диск маховикке қарай басылады. Іліністің жұмыс принципі келесідей:

1. Бастапқыда сіз ілінісу педалін басасыз.
2. Педальдан күш трос немесе гидравлика арқылы вилкаға беріледі.
3. Сықпа мойынтірегі серіппенің (диафрагманың) беттерін жылжытады және батырады.
4. Қозғалтқыштың трансмиссиямен байланысы уақытша үзіледі.
5. Сіз қажетті берілісті қосасыз және педальды баяу жібересіз.
6. Жетектегі диск пен маховиктің айналу жылдамдығы теңестіріледі.
7. Ілінісу дискісі маховикке мықтап басылады және айналу моментін беру жалғасады.

Осылайша, механизмнің жұмысында ерекше қиындықтар болмайды. Жұмыс принципін түсіну өте оңай.

Автокөлік жетілдірілген сайын ілінісу құрылымы да өзгерді. Өткен ғасырдан бері ең танымал құрылым ретінде бір дискілі фрикциялы механизм саналады. Бұл нұсқаға техникалық қызмет көрсету және жөндеу оңай, арзан. Оның кемшілігі салыстырмалы түрде төмен өнімділігінде.

Жүк автомобильдерінде немесе жарыс техникасында қос дискілі ілінісу қолданылады. Бұл құрылым көбірек айналу моментін беруді жүзеге асырады. Сонымен қатар, екі жетекті дискілі механизм ұзағырақ қызмет етеді. Әрине, мұндай вариация қымбатырақ және техникалық қызмет көрсету қиынырақ.

Егер максималды айналу моментін беру қажет болса, онда көп дискілі механизмдер қолданылады. 3 немесе одан да көп жетекті дискілері бар ілінісу көп дискілі ілінісу болып саналады. Мұндай механизм максималды айналу моментін беруге мүмкіндік береді. Мұндай түрді қуатты жеңіл және жүк көліктерінде, құрылыс машиналарында көруге болады. Күрделі құрылымға байланысты жүйе әлдеқайда қымбат және оны жөндеу қиынырақ.

Сондай-ақ, ақаулықты жою үшін уақытында әрекет ету үшін іліністің тозуының қандай белгілері бар екенін білуіңіз керек. Ең танымал көріністердің ішінде:

• педальды басқан кезде шу күшейеді (бұл серіппенің немесе босату мойынтірегінің тозуы);
• іліністің сырғып кетуі (фрикциялы дискінің сырылуы);
• машинаны іркіп қозғалту (тростың, табақша серіппесінің, сықпа мойынтірегінің тозуы);
• ілінісу педалі бастапқы қалпына оралмайды (жүйедегі ауа, тығыздағыштардың тозуы);
• берілістерді ауыстырған кездегі сықырлау (механикадағы тростың ақаулығы және гидравликада ауаның енуі);
• ілінісу сырғып кеткен кезде салонда жану иісі шығады (қысым дискісі істен шыққан).

Әрине басқа да белгілер бар, бірақ дәл осы белгілер ақаулар кезінде сізді жиі мазалайды.

Іліністің негізгі ақаулары жекелеген бөлшектердің тозуына байланысты пайда болады. Әңгіме бір-біріне үйкелетін элементтер туралы болғандықтан, олар біртіндеп бұзылады. Егер сіз көлікті ұқыпты жүргізсеңіз, тозудың алғашқы белгілері 60-100 мың шақырым жүріс кезінде пайда болады.

Сіздің кейбір әрекеттеріңіз механизмнің бұзылуын айтарлықтай тездетуі мүмкін. Мысалы, орнынан күрт қозғалту немесе кенеттен тежеу бөлшектерді тезірек тоздырады. Оның үстіне басқа түйіндер де зардап шегеді. Тозу белгілері болған жағдайда жабдықты пайдалану жағдайды одан әрі ушықтырады, сондықтан мәселені бірінші кезекте шешкен дұрыс. Көмек алу үшін мамандарға хабарласыңыз. Мысалы, OLX арқылы ең жақын қызмет көрсету станциясын табуға болады.

Әрине бөлшектердің ақаулары да мүмкін. Сондықтан сенімді автокөлік дүкендерінен тек жаңа компоненттерді сатып алыңыз. Қозғалтқыштың жартысын жөндеуден гөрі бір қымбаттау бөлшекті алған дұрыс.

Автокөлік жүргізушілері арасында ілінісу жағдайын тексерудің бірнеше танымал әдістері бар. Олардың біріншісі – бөлшектерді визуалды тексеру. Бірақ гараж жағдайында механизмдерге жету өте қиын. Сондықтан ақаулықтың бар-жоғын анықтай алатын қызмет көрсету станциясына барған дұрыс.

Мәселенің бар-жоғын өзіңіз анықтай аласыз. Ол үшін көлікті қол тежегішіне қойып, 3 немесе 4 берілістерді қосып, орнынан қозғалуға тырысыңыз. Көлігіңіздің моторы тоқтап қалса, ілінісу жүйесі жақсы дегенді білдіреді.

Егер машинаны басқару жайлы болмаса, ілінісу жұмысында ақаулар байқалса, жөндеуді ұзаққа қалдыруға болмайды. Ілінісу бөлшектерін ауыстыруды мамандарға тапсырған дұрыс.

Біріншіден, олар жеткілікті тәжірибеге ие. Екіншіден, оларда барлық қажетті құралдар жиынтығы бар. Кейбір автокөлік маркалары жөндеу кезінде өзінің жабдығын қажет етеді.

Сонымен қатар, тәжірибелі автомеханиктер жұмысты әлдеқайда жылдам әрі сапалы орындайды. Олар сізге жақсы бөлшектерді таңдауға көмектеседі, өндірушілерді ұсынады. Қосалқы бөлшектерді ауыстыруға арналған құралдар, жағдай, жеткілікті бос уақыт болған жағдайда, сіз бөлшектерді ауыстыру жұмыстарын өз бетіңізше жасай аласыз.

Автокөлікті ұқыпты пайдалансаңыз, жүйе ұзақ және мінсіз жұмыс істейді. Тіпті педальді басу қондырғының қызмет ету мерзімінде маңызды рөл атқарады: педальдің өзін толық басып, баяу жіберіңіз. Егер сіз оны толығымен соңына дейін баспасаңыз, бөлшектердің тозуы тездейді.

Сонымен қатар, кенеттен орыннан қозғалту немесе кенет тежеу сияқты кенеттен орындалатын маневрлерден аулақ болыңыз. Мұндай әрекеттерді орындау қажеттілігі өте сирек кездеседі.

Ақаулардың шамалы көрінісі кезінде ілінісу жүйесін тексеріңіз. Мұны қажетті жабдықтары бар техникалық қызмет көрсету станциясында жасаған дұрыс.

Іліністер – бұл механикалық беріліс қорабы бар барлық заманауи автокөліктер жабдықталған механизм. Автокөлікті ұқыпты пайдалану жүйенің түйіндерінің қызмет ету мерзімін едәуір ұзартады. Дұрыс жұмыс істемеудің ең кішкентай белгілері кезінде барлық түйіндердің күйін тексеріп, тозған бөлшектерді уақытында ауыстырыңыз.