ҚР-да автокөлікті қайта жабдықтау: заңдар мен талаптар

Көптеген көлік иелері көлікті қайта жабдықтау туралы ойлайды. Олардың кейбіреулері көліктің сыртқы түрін өзгерткісі келеді, ал басқалары жүріс сипаттамасын жақсартуға тырысады. Мысалы, аң немесе балық аулауды ұнататындар жол талғамайтын көліктеріне шатырға жүксалғыш немесе қорғаныс доғаларын (кенгуру) орнатуды қалайды..

Алайда, барлық жүргізушілер мұндай өзгерістердің салдары туралы ойлана бермейді. Автокөлікті ҚР-ға қайта жабдықтау көлік құралының өзі немесе жол қозғалысының басқа қатысушылары үшін қауіпті болуы мүмкін. Жаңа бампер орнатуды немесе көлікті басқа қайта жабдықтауды ойлайтындар үшін келесі ақпарат пайдалы болады.

Ең алдымен, Қазақстанда машинаны қайта жабдықтау деген не екенін анықтаған жөн. Құрылымдағы өзгерістерге мыналар жатады:

• көлік қозғалтқышының түрін ауыстыру;
• шанақ түрін өзгерту;
• ГБЖ орнату немесе бөлшектеу;
• орындықтардың саны мен орнын өзгерту;
• лебедканы орнату;
• жарық құрылғыларын ауыстыру;
• көліктің жүріс бөлігіне өзгерістер енгізу;
• тежеу жүйесінің жұмысындағы өзгерістер;
• руль басқаруын ауыстыру (мысалы, рульді оң жақтан солға қайта орнату);
• бамперді ауыстыру;
• фаркопты монтаждау;
• табалдырықтарды, спойлерлерді орнату;
• салмақ пен өлшемдерді реттеу;
• қосымша жанармай бактарын орнату;
• қозғалтқыш қуатының өзгерту;
• қосымша жабдықтарды орнату;
• техниканы мүмкіндігі шектеулі тұлғаларға арнап қайта жабдықтау және т.б.

Сонымен қатар, автомобиль өндірушісімен қарастырылған анықталған элементтерді орнату ғана емес, қайта бөлшектеуге де тыйым салынады. Мысалы, пассивті қауіпсіздік құрылғылары. Жабдықтың құрылымына өздігінен өзгертулер енгізу өте жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін. Бірінші кезекте, көлік иесінің өзіне айыппұл салынады.

Мұндай өзгерістерді жүзеге асырмас бұрын, мамандардың қосымша кеңестері қажет. Сонымен қатар, қайта жабдықтау бірқатар сараптамаларды, техникалық құжаттардағы арнайы белгілерді жүргізуді көздейді.

Ең алдымен, автокөлікті қайта жабдықтауға не жататынын анықтау керек. Ережелерде автокөлік конструкциясын қайта жабдықтау — бұл құрылымда көзделмеген немесе жол қозғалысы қауіпсіздігіне әсер ететін элементтерді, құрамдас бөліктерді және жабдық элементтерін орнату немесе монтаждау деп көрсетілген.

ҚР-да автомобильдерді қайта жабдықтау ҚР СТ 1418-2018 стандартымен реттеледі Автомоторлық құралдар. Конструкцияға өзгерістер енгізу. Жалпы ережелер және техникалық талаптар.

Жол талғамайтын көліктердің және басқа да көлік түрлерінің иелері көбінесе көліктің төбесіне жүксалғышты орнатқысы келеді. Мысалы, құрылыс материалдарын немесе басқа жүктерді жиі тасымалдау қажет болса. Төбеге арналған жұксалғыш рұқсат етілген бе: жауапкершілікті көлік иелері бұл сұрақты өздеріне жиі қояды.

Егер жүксалғышты орнату көлік құралының құжаттамасында (пайдалану жөніндегі нұсқаулықта) қарастырылған болса, онда жүксалғыштың өзі автомобильдің нақты моделі үшін арнайы жасалған жағдайда, оны орнатуға қосымша келісім талап етілмейді.

Егер басқа жүксалғышты орнату туралы айтатын болсақ, онда көлік иесінен аумақтық әкімшілік полиция бөліміне жазбаша өтініш талап етіледі. Осыдан кейін автокөліктің конструкциясына өзгерістер енгізу мүмкіндігі туралы шешім қабылданады, өзгерістер енгізу тәртібі көрсетіледі, қауіпсіздік талаптарына сәйкестігін бағалау жүргізіледі, ҚР техникалық паспортында тиісті арнайы белгілер енгізіледі.

Жанармай шығынын үнемдеу үшін кейбір көлік иелері газ қондырғыларын орнатады. Дизель отыны мен бензиннің бағасы жыл сайын өсіп келеді, ал сұйытылған газды пайдалану әлдеқайда тиімді. Тәжірибе көрсеткендей, мұндай жабдықты орнату өте тез ақталады.

Көлік құралын қайта жабдықтау жұмыстары тек мамандандырылған станцияда жүргізілетінін есте ұстаған жөн. Автокөлікке газ орнату — міндетті түрде ресімдеуді және сертификаттауды қажет ететін үрдіс. Ол үшін бірнеше қадамдарды орындау қажет:

• шешімді алу үшін ЖКИБ-қа жазбаша өтініш беру;
• көлікті қайта жабдықтау;
• автокөлікті сертификаттау және техникалық байқау;
• ЖКИБ-тан куәлік және техникалық паспортта белгі алу.

ГБЖ қондырғысы бар автокөлікті пайдаланудың да ерекшеліктері бар. Мысалы, мұндай қондырғылары бар көліктерді жабық автотұрақтарда қалдыруға болмайды.

Көбінесе көлік иелері қозғалтқышты өзгерту туралы да ойлайды. Кейбіреулер оның қуатын арттырғысы келеді, ал басқалары отынды үнемдеу үшін оны азайтуды қалайды. Жоғарыда аталған ҚР СТ 1418-2018 стандарты бензин қозғалтқышын ауыстыру немесе қуатты азайту мүмкін екенін айтады, бірақ жаңа қозғалтқыш жүйесі 15%-дан аспайтын әлсіз немесе 25%-дан аспайтын күштірек болуы керек.

Бензин қозғалтқышын дизельдік қозғалтқышқа ауыстыру көрсеткіштер екі бағытта да 20%-дан артық өзгермеген жағдайда мүмкін болады. Бензин қозғалтқышының орнына дизельді қозғалтқышты да орнатуға болады, бірақ оның қуаты 40%-дан аспайтын қуаттырақ, немесе қуаты 10%-дан аспайтын қуаты аз болуы керек.

Техникалық паспортта көрсетілген қуаттың сәйкестігін стационарлық полиция бекеттерінде тексеруге болады. Егер сәйкессіздік анықталса, онда көлік айыппұл тұрағына жіберіледі, ал көлік құралының иесі айыппұл төлейді. Қозғалтқыштың көлемі мен қуатын заңды түрде өзгерту үшін тұрғылықты жері бойынша әкімшілік полиция бөліміне хабарласу қажет.

Егер сіздің көлігіңізге КЖШ орнату ниеті туындаса, онда оларды орнатуды техника өндірушісі қарастырғанына көз жеткізуіңіз керек. Бұл жағдайда техниканың ұқсас үлгісіндегі күндізгі жарық шамдарын пайдалануға рұқсат етіледі – мұндай өзгерістерді тіркеу талап етілмейді.

Басқа модельдердің КЖШ туралы айтатын болсақ, бұл мүлдем басқа мәселе. Осындай жарық көздерінің стандарттарға сәйкестікке тексеруден өтіліп, тіркелуі қажет. Бұл функция тек өндірістен алынып тасталған көліктер үшін қолжетімді. Жарықдиодты жолақтар сияқты баптау түрлерін фаралардың ішіне және бампердің сыртына орнатуға тыйым салынады.

Жарық көздерінің өзгеруіне де мұқият болу керек. Мысалы, қыздыру шамдарын ксенонды фараларға ауыстыру да құрылымдық түрлендіру болып саналады және тиісті рұқсаттарды алмаса, бұзушылық болып табылады. Өйткені, жарықтылықтың өзгеруі басқа жол қозғалысы қатысушыларына қауіп төндіруі мүмкін.

КЖШ конструкциясына өзгерістер енгізу көлік құралын есепке алу орны бойынша мемлекеттік органның бақылауымен жүзеге асырылады. Барлық өзгерістер автокөліктің тіркеу құжаттарында көрсетіледі.

Сонымен қатар, тұманға қарсы шамдар ал жарықтың басқа да көздері белгілі бір нормаларға қатаң сәйкестікте орнатылады. Олар БҰҰ ЕЭК-тің №48 ережелерінде көрсетілген. Ережеге сәйкес КЖШ жерден 250 мм-ден төмен емес және 1500 мм-ден жоғары емес деңгейде орнатылады. Шетінен ең аз қашықтық 400 мм-ден аспайды, ал шамдар арасындағы қашықтық кемінде 600 мм.

Көлік құралын қайта жабдықтау ережелерін бұзу айыппұл түріндегі жауапкершілікке әкеп соғады. Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 590-бабын бұзу (көлік құралдарын пайдалану ережелерін бұзу) 15 айлық есептік көрсеткіш (51 750 теңге) көлемінде айыппұл салуға әкеп соғады.

Мұндай құқық бұзушылықты анықтау айыппұл салуға ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік тіркеу нөмірі белгілерін алып қоюға да себеп болуы мүмкін. Яғни, полиция қызметкерлерінің мұндай техниканы пайдалануға тыйым салуға толық құқығы бар.

Қазақстанда автокөлікті қайта жабдықтағаны үшін қомақты айыппұл төлемеу үшін, қолданыстағы заңнама аясында әрекет ету қажет. Көлік құралының конструкциясына өзгерістер енгізу мүмкіндігі туралы шешім тез арада қабылданады. Рәсім 15 күнге дейін созылуы мүмкін, бірақ көп жағдайда шешім 3-10 күнде қабылданады.

Әрбір көлік құралының иесі шығарылған жылына қарамастан, көлігінің стильді және заманауи болғанын қалайды. Сыртқы түрін, жүру сипаттамаларын жақсартудың және басқа да жақсартуларды жүзеге асырудың көптеген жолдары бар. OLX-та әрқашан тіпті ең ескі үлгілерге де тиісті бөлшектерді табуға болады.

Бірақ мұндай жақсартуларды жасамас бұрын, қайта жабдықтау қолданыстағы нормаларға сәйкес болатынына көз жеткізу керек. Автокөліктің жүксалғышына немесе жабдықтың басқа түрлеріне рұқсат алу қажеттілігі туындауы мүмкін. Алдымен осындай өзгерістерді енгізу мүмкіндігі туралы егжей-тегжейлі айтып беретін мамандармен кеңесу қажет.

Иесінің автокөлікті жақсартуға деген ұмтылысы толығымен заңды, бірақ ол қолданыстағы заңнамаға қайшы келмеуі керек. Сондықтан белгілі бір элементтерді сатып алу, орнату немесе бөлшектеу алдында тиісті ақпаратты алу қажет. Пайдалы ақпараттар техниканы бұдан әрі пайдалану кезіндегі айыппұл түріндегі немесе мемлекеттік тіркеу нөмірлерін алып қою мәселелерінің алдын алуға көмектеседі.