Көлденең немесе тік: қай мансапты таңдаған жөн
Көбірек ақша табу, жұмыстан жаңа тәжірибе мен пайда алу үшін мансап сатысымен жоғарыға көтерілудің қажеті жоқ. Иә, бұл танымал әдіс: кіші маман – аға маман — бөлім басшысы – топ-менеджер. Алайда мамандардың кәсіби өсуі осы схема бойынша жүре бермейді. Мансапта бірнеше вариация болуы мүмкін: көлденең, тік немесе гибридті.
Сонымен, біз мансаптық өсу түрлерін талдап, кәсіби дамудың қолайлы түрін анықтауға көмектесеміз.
Тік мансап: жоғарыға өрлеу
Тік мансап – бұл қызметкер төменгі лауазымнан жоғары лауазымға ауысқан кезде дәстүрлі мағынада өсудің классикалық нұсқасы. Мысалы, Сіз компанияға тағылымдамадан өтуші ретінде келдіп, бірнеше жылдан кейін бөлім немесе жоба менеджері ретінде қызмет етесіз. Лауазымды жоғарылату арқылы сіз өзіңіздің жауапкершілігіңіз бен жалақыңызды арттырасыз.
Тұлға ретінде даму мен нағыз маманның тік дамуы әрқашан айқын болғанымен, бұл мансаптық өсудің жалғыз нұсқасы емес.
Тік тәсілдің артықшылықтары
Тік мансаптағы артықшылықтар:
- сіз, соның ішінде басқа адамдардың көз алдында мәртебеніңізді көтересіз;
- амбициялық тапсырмаларды шешіп, басқа адамдарды басқарасыз;
- жаңа лауазымға ие болған кезде жалақыңыз өседі;
- бөлімнің беткеұстарына айналасыз;
- жұмысты жақсы орындасаңыз, кәсіби тұрғыдан таныласыз.
Тік өсу кез келген салада және кез келген компанияда болады. Бұл мансаптық нұсқа экстраверттерге және басқа адамдар үшін жауапкершілікті өз мойнына алудан қорықпайтындарға жақсы сәйкес келеді. Көшбасшылық қасиеттерге ие болу және оларды үнемі пайдалану қажет.
Кемшіліктері
Алайда мансаптық өсудің бұл әдісінде көптеген кемшіліктер бар. Оларға мыналар жатады:
- үлкен жауапкершілік пен біреудің жұмысын үнемі бақылаудың салдарынан шамадан тыс шаршау мен жалығу қаупі;
- жоғары бәсекелестік – басшы лауазымы біреу, ал дамуға ниет білдірушілер саны көп;
- сізге кадрлық шешімдер қабылдауға және қызметкерлерден үнемі бірдеңе талап етуге тура келеді;
- істің көптігіне байланысты кестеңіз толық.
Уақыт өте келе көшбасшы кәсіби салаға аз қатысады. Оның уақытының көп бөлігі әкімшілік мәселелерге жұмсалады. Мысалы, сіз заңгер қызметінен бөлім басшысына ауысқансыз. Енді сіздің жұмыс міндеттеріңізге құқықтық ұстаным мен сотқа бару туралы ойлану емес, басқару және ұйымдастырушылық істер кіреді.
Тік мансап адамнан үлкен энергия қорын қажет етеді. Әрбір келесі сатыға өту қиын.
Көлденең мансап дегеніміз не?
Көлденең мансап – бұл бөлім ішіндегі қызметкердің жауапкершілігін кеңейту. Яғни, сарапшы өз құзыретін тереңдетеді. Бұл нұсқа қызметкердің кәсіби маман ретінде үздіксіз дамуын қамтиды.
Мысалы, сіз жұмысқа жас маман ретінде келесіз. Уақыт өте келе сіз дағдыларды дамытасыз, жаңа нәрсені үйренесіз, құзыреттілікті арттырасыз, белгілі бір тақырыпқа назар аударасыз. Нәтижесінде тар шеңберлі маманға айналасыз. Көлденең өсу разрядтарды, санаттарды арттыруды, ғылыми дәрежеге иеленуді қамтиды.
Көлденең тәсілдің артықшылықтары
Көлденең мансап жағдайында қызметкер бір бөлімнің ішінде дамиды. Бірақ оның артықшылықтары да бар:
- сіз әртүрлі дағдыларды игересіз және өз салаңызда баға жетпес қызметкерге айналасыз;
- бағыт неғұрлым тар болса, сұраныс пен жалақы соғұрлым көп болуы мүмкін;
- сіз біліміңізді үнемі шыңдайсыз, содан кейін өз біліміңізді басқалармен бөлісе аласыз;
- жұмыстың ерекшелігіне байланысты жұмыс беруші ерекше шарттар ұсынуы мүмкін;
- мансаптық даму жоспарлары мен мүмкіндіктеріндегі икемділік;
- жауапкершілік аймағы аз, өйткені сіз тек өз әрекеттеріңіз бен шешімдеріңіз үшін жауап бересіз;
- әріптестер арасындағы бәсекелестік аз.
Көлденең мансаптың міндеті – өз саласында құнды қызметкер болу. Бұл жаңа артықшылықтар береді: сіз функционалды кеңейте аласыз, сарапшылардың пікірі арқылы басшылардың шешіміне әсер ете аласыз, міндеттерді басқаларға тапсыра аласыз, жаңадан бастаушыларға кеңес бере аласыз.
Кемшіліктері
Сонымен қатар, көлденең мансап түрінің кемшіліктерін ұмытпаңыз. Оларға мыналар жатады:
- жалақының шектеулі өсуі;
- лауазымның жоғарылауын ұзақ күтуге тура келеді;
- принцип барлық салаларда қолданыла бермейді, көбінесе ғылыми және шығармашылық қызметте қолданылады.
Бұл жағдайда сарапшы қаншалықты құнды болса да, оның үстінде әрқашан басшы болады. Қызметкер басынан бастап бастықтың өзінен әлдеқайда жас болуы мүмкін екендігін ескеруі керек. Кейде осыған байланысты қақтығыстар болуы мүмкін.
Таңдауға не әсер етеді?
Сізге қай мансап нұсқасы сізге сәйкес келетінін бірден шешіп, нақты дағдыларға назар аударған жөн. Сіз көлденең түрден бастай аласыз, егер қаласаңыз, басқарушы болуға болады.
Мансап түрін таңдауға әсер ететін факторлар:
- Жеке құндылықтар. Егер сіз тұрақтылықты қаласаңыз, көлденең жолды таңдай аласыз, ал егер сіз әртүрлі жағдайларға тап болғыңыз келсе, онда тік жол жақсы.
- Салалық ерекшеліктері. Егер SMM-ден фрезерлеуге дейінгі барлық салаларда тік өсу мүмкін болса, онда мансаптың көлденең дамуы ғылыми, шығармашылық, қолданбалы мамандықтарда бар.
- Кәсіби мақсаттар. Ұзақ мерзімді мансапты жоспарлау кезінде қызметкердің өзі қай нұсқаға жақын екенін және жеке мақсаттарына сәйкес келетінін шешуге құқылы.
- Мансапты дамытудың ағымдағы кезеңі. Сіздің мансаптық өсу принциптері туралы көзқарастарыңыз осы салада жұмыс істеген сайын ерекшеленуі мүмкін.
Сіз бұл қызметке дизайн саласындағы жас маман ретінде келдіңіз деп елестетіп көрейік. Департамент бастығы немесе креативті директор болғыңыз келеді делік. Бұл кезеңде сіз тік мансапқа барасыз. Бірақ уақыт өте келе, сіз тәжірибелі маман болған кезде, сіз белгілі бір саланы сезініп, ондағы дағдыларыңызды дамыта аласыз. Содан кейін сіз икемді бола аласыз және көлденең дамуды таңдау арқылы жоспарларыңызды өзгерте аласыз.
Қай жол сізге сәйкес келетінін қалай түсінуге болады?
Әрбір қызметкер қандай кәсіби болашақты қалайтынын түсінуі маңызды. Таңдау туралы шешім қабылдауға көмектесетін бірнеше әдістер бар.
Өзін-өзі талдаудан бастаңыз. Адам, негізінен, өз қажеттіліктерін тануды үйренуі керек. Өзін-өзі талдау оның басымдықтарын, құндылықтарын терең түсінуге бағытталған.
Мұнда психологтың кеңесі көмектеседі, онымен талдау жасау оңайырақ. Сіз OLX-те сәйкес келетін маманды таба аласыз.
Өзін-өзі талдау жүргізу әдістері:
- күнделік жүргізу – сіздің эмоцияларыңызды және жұмыстағы әртүрлі оқиғаларға реакцияларыңызды түсінуге көмектеседі;
- құндылықтарды талдау – сіздің құндылықтарыңызды және олардың қазіргі өмірге сәйкестігін анықтайды;
- күшті және әлсіз жақтарын бағалау – өзіңізге объективті қарау мүмкіндігі;
- ішкі әлемді зерттеу – қазіргі көзқарастар мен сенімдерді білуге болады;
- қабылданған шешімдердің рефлексиясы — сіздің әрекеттеріңізді және одан кейінгі сезімдеріңізді талдау.
Кәсіби тесттер де мансапты таңдауға көмектеседі. Сіз оларды интернетте, психологпен немесе HR маманымен бірге өте аласыз.
Тағы бір нұсқа — гибридті мансап моделі. Яғни, сіз басқарушы лауазымға ие бола аласыз, бірақ кәсіби міндеттерден бас тартпайсыз. Мұндай қызметкерлерге арналған ұсыныстар:
- құзыреттіліктердегі балансты тауып, екі бағытты қатар дамытыңыз;
- дағдыларды үнемі дамытыңыз, шеберлік сабақтарына жазылыңыз, кәсіби саладағы трендтерді ұстаныңыз;
- әкімшілік жұмысты тиімді орындау және негізгі міндеттерді орындау үшін тайм-менеджментте жоспар жасаңыз.
Гибридті модельде тепе-теңдік қажет. Бірақ мансаптың бұл түрі сізден ерекше эмоционалды тұрақтылық пен ресурстарды басқаруды талап етеді.
Қорытынды
Енді сіз кәсіби мансаптың барлық түрлерімен таныссыз. Көлденең немесе тік – қай нұсқаны таңдау керектігі сізге байланысты. Ол үшін барлық артықшылықтар мен кемшіліктерді зерттеп, өз мақсаттарыңыз бен құндылықтарыңызды анықтаңыз. Өзіңізді жақсы түсіну үшін психологқа жазылыңыз және сынақтардан өтіңіз. Сол кезде сіз компанияның иерархиясында немесе бөлімде дамитыныңызды шеше аласыз.
Соңғы мақалалар
2019 жылғы мәліметке сүйенетін болсақ, Қазақстанда жұмыс көп болғанымен білікті мамандар жетіспейді…
Үйдегі терезелердің дизайны эстетикалық және практикалық құндылыққа ие. Ал жалюзилер перделерге жақсы…
Қыста ауа-райын болжау мүмкін емес: бүгін аяз, ертең-жылып кетеді және батпақ. Осы…
Қолғаптарды онлайн таңдау - егер сіз өзіңіздің нақты өлшеміңізді білмесеңіз оғай шаруа…
Сырғалар - кез келген әйел бейнесінің соңғы нотасы. Бастапқыда олар ежелгі Рим…