Бала күтуші мамандығы: жұмыстың міндеттері мен нюанстары

Бала күтушінің жұмысы өте жауапты. Бұл адам басқа адамдардың балаларын қадағалайды, олардың дамуына, тәрбиесіне, күн тәртібіне жауап береді. Әдетте бала күтуші жұмысы әр түрлі жастағы балалардың психологиясын түсінетін, негізгі медицинаны жақсы білетін және баламен ортақ тіл табатын тәжірибесі бар әйел болуы керектігін көздейді.

Күтушінің міндеттерінің тізімі оның қай жерде жұмыс істейтінімен бірге өзгереді. Әдетте Қазақстандағы балабақшадағы бала күтушінің міндеттері мыналардан тұрады:

• балаларға арналған бос уақытты ұйымдастыруға көмек;
• жасына сәйкес келетін балалардың еңбек қызметін бақылау;
• барлық гигиеналық процедураларды орындау;
• балаларды серуендеуге алып жүру;
• балалардың уақтылы тамақтануын қадағалау.

Жалпы, бала күтуші балалардың балабақшада болуы физикалық және психикалық денсаулық үшін қауіпсіз болатынына жауап береді. Мұндай мекемелерде күтуші тәрбиешінің көмекшісі қызметін атқарады.

Ал үйдегі бала күтушілері міндеттерінің тізімі сәл өзгеше. Бұл жағдайда жауапкершілік артады. Негізгі міндеттерге мыналар жатады:

• баланы қарау;
• бос уақытты ұйымдастыру – физикалық белсенділікпен байланысты ойындар, оқу, зияткерлік ойындар;
• қажет болған жағдайда балаларды тамақтандыру – егер күтуші күні бойы жалғыз қалса, онда ата-аналар көбінесе кесте жасайды;
• балалар бөлмесін тазалау және желдету;
• қамқорлыққа алынған балалардың киімдері мен іш киімдерін ауыстыру;
• серуендеу немесе серуендеуге алып жүру;
• балабақшаға, мектепке немесе үйірмелерге апару.

Бала күтуші мамандығы өте сұранысқа ие. Ата-аналар өздерінің жұмысына немесе басқа да себептерге байланысты күні бойы кішкентайымен бірге бола бермейді. Бұл фактор мен жауапкершіліктің жоғары деңгейі күтушінің жұмысының ақысына да айтарлықтай әсер етеді.

Монтессори педагогикасы немесе Вальдорф педагогикасы сияқты дамыту әдістерін білу артық болмайды.

Кейде сіз үй шаруашылығын қосымша жүргізуіңіз керек: балаға пайдалы тамақ дайындау, ойыншықтарға күтім жасау немесе балалар кимін жуу.

Көлік жүргізу, өзін-өзі қорғау негіздерін білу пайдалы болады.

Ата-аналар кішкентайына күтуші іздегенде, олардың талаптары мүмкіндігінше әртүрлі болуы мүмкін. Жоғарыда айтылғандардың барлығы міндетті аксиома емес, тек жұмыс іздеуде кездесетін нұсқалар.

Үйдегі бала күтуші болмас бұрын, бұл жұмыстың сізге сәйкес келетінін тексеріңіз. Балаға тәрбиеші болу үшін сізде мынадай қасиеттер болуы керек:

• жауапкершілік және назарды ұстау қабілеті – балаға және оның қажеттіліктеріне үнемі уақыт бөлу керек;
• стресске төзімділік – бала толығымен әлеуметтенбейінше және жасына байланысты мінез-құлық нормалары туралы білмегендіктен ол еркелік, қыңырлық, есірлікті танытуы мүмкін;
• балаларға деген сүйіспеншілік – бұл кішкентайларды жақсы көретін және оларға шыдамды болу керек мамандық, сізді баланың көз жасы немесе наразылығы ашуландырмауы керек;
• икемділік пен көнгіштік – жұмыста үнемі ұтқырлық таныту қажет;
• тәртіп – нақты кесте, жоспар бойынша жұмыс істеу және жұмыста белгілі бір шеңберді ұстану.

Бала күтуші үшін медициналық немесе педагогикалық білімнің бар болуы үлкен артықшылық болады. Ата-аналар жалдау кезінде бала күтушінің нені білуі керек екенін көрсетеді. Мысалы, шет тілін білу олар үшін маңызды мәселе болуы мүмкін.

Бала күтушінің істеуі қажеттінің арасынан артықшылықтарды да, кемшіліктерді де табуға болады. Жұмыстың оң сипатына мыналар жатады:

• позитивті эмоциялар – егер сіз балалармен оңай байланыс тапсаңыз, онда сіз бергеннен гөрі аларыңыз көп болады;
• сыртта уақыт өткізу мүмкіндігі – баламен серуендеу ұзақ уақытқа созылады;
• кеңседегі нақты кестеден еркіндік – бала сіздің бастығыңызға айналады және сіз онымен келісе аласыз;
• жұмыс сіздің жасыңызға да, көп жағдайда біліміңізге де байланысты емес.

Негізгі артықшылығы – жұмысқа орналасуда жас шектеулері жоқ. Кейбір ата-аналарға тәжірибесі бар және зейнеткерлікке шыққан мұғалім ұнайды, ал басқалары жаңашыл көзқарастары бар жас ұрпақты қалайды. Кейбір жағымсыз жақтарға моральдық тұрғыдан дайындалыңыз. Жұмыстың кемшіліктеріне мыналарды жатқызуға болады:

• сіз жұмыс кезінде басқа біреудің баласына толықтай жауапты боласыз;
• даму принциптері мен әдістері туралы жұмыс берушілермен туындайтын түсініспеушілік;
• тұрақты қозғалыс – сізге ізденімпаз баланың артынан жүгіруге тура келеді.

Кемшіліктерді алып тастауға болады. Егер сіз көнуге дайын болсаңыз, жинақы және ұқыпты болсаңыз мәселе туындамайды.

Бала күтуші үшін білім негізгі фактор емес. Көбінесе ата-аналар балалармен қарым-қатынас жасау қабілетін және іс жүзінде баланың қанағаттануын бағалайды. Бұл орайда, кәсіби күтуші, әсіресе егер ол белгілі бір дағдыларға ие болса, әдетте өз жұмысы үшін көбірек алады.

Күтуші ретінде білімсіз жұмыс істеу өте кең таралған жағдай. Қажет болса, күтушілерге арналған курстардан өтуге болады. Оқыту қысқа және ең маңызды ақпаратты қамтиды:

• бала тәрбиелеудегі заманауи әдістер;
• баланың әртүрлі жастағы дамуы;
• мұндай жұмысқа психологиялық бейімделу;
• алғашқы шұғыл жәрдемнің негізгі дағдылары.

Нәтижесінде күтушінің кәсіби дағдылары жақсарады, баламен қарым-қатынасқа деген сенімділік және ата-аналармен ортақ тіл табу мүмкіндігі пайда болады. Бала күтушіге оқу кезінде стресске төзімділік те артады.

Бала күтуші мамандығы әрқашан сұранысқа ие тізімде. Кейде бұл күніне екі сағатты алатын жұмыс. Мысалы, ата-аналардың екеуі де жұмыста, олар баланы балабақшаға немесе мектепке әкеле алады, ал кеште алып кету қиынға соғады. Бұл кезде балабақша жабылғанға дейін немесе мектептен кейін бөлімге апара алатын адамды жалдайды. Бұл ата-аналардың жұмыстан келгеніне дейін 3-4 сағатты алады.

Күтуші үйреншікті түрде жұмыс істеуі мүмкін. Ол таңертеңнен кешке дейін жұмыс істейді, баламен үнемі бірге болады. Ол оның тамақтануын бақылайды, ойнайды, оқуға апарады, кейін сабақтарын тексереді, қосымша сабақтарға апарады.

Жұмысқа орналасу нұсқаларының арасында тұрақты бала күтуші де бар. Ол іс жүзінде баламен бір үйде тұрады және оны тәулік бойы қадағалайды. Бұл формат әсіресе анасы баламен жалғыз болған кезде танымал. Оған үй шаруашылығымен де, баламен де айналысып, біраз демалу үшін күтуші қажет.

Түнгі күтуші тек кештен таңға дейін қалады. Әдетте бұл нұсқаны түнгі ауысымда жұмыс істейтін ата-аналар қарастырады. Сондықтан бала күтушінің жалақысы, ең алдымен, балаға жұмсайтын сағат санына байланысты.

OLX статистикасы бойынша Қазақстанда бала күтушінің жалақысы біртіндеп артып келеді. Бір жыл бұрын, 2022 жылдың сәуірінде орташа жалақы 70 мың теңге болды. Маусымнан желтоқсанға дейін ол 80 мыңға дейін өсті, 2023 жылғы қаңтар – сәуір аралығында еңбекақы 90 мың теңгеге дейін өсті, ал мамырда ол 100 мың теңгені құрады.

Қолайлы жұмыс табу үшін төмендегі нұсқалардың бірін немесе барлығын бірге пайдалануға болады:

1. Ұзынқұлақ немесе таныстарыңыздан сұрау – достарыңызға күтуші ретінде жұмысқа орналасқыңыз келетіні туралы айтыңыз. Егер олар мұндай ұсынысты көрсе, олар сізге бос жұмысты айта алады. Немесе олардың достары күтушіні іздеуі мүмкін, бұл сіз үшін жақсы.
2. Қызметкерлерді таңдау агенттіктері – рекрутерлерге жүгініңіз, оларда әдетте үлкен клиенттер базасы бар. Осылайша сіздің жұмысқа орналасу мүмкіндігіңіз артады.
3. OLX-тағы хабарландыру – болашақ жұмыс берушінің өзі сізді табуы үшін жұмыс іздеп жатқаныңыз туралы хабарландыруды өзіңіз жасай аласыз.

Бос жұмыс орындарын өз бетіңізше зерттеу үшін OLX-ты пайдаланыңыз. 2023 жылдың сәуірінде бала күтушіні іздеу бойынша 1 364 хабарландыру жарияланды. Мамыр айында тек 652 хабарландыру жарияланды. Өткен жылы бала күтуші көбінесе тамыз және қыркүйек айларында ізделді, ол кезде жұмыс ұсыныстары 2000-нан асқан болатын. Олардың ең азы желтоқсанда болды – 1 033.

Бәсекеге қабілеттілігіңізді көрсету үшін бірден сапалы түйіндеме жасаңыз. Артықшылықтарыңызды, дағдыларыңызды, теориялық дайындықтарыңызды көрсетіңіз. Егер бұл сіздің бірінші жұмысыңыз болмаса, алдыңғы орындардан ұсыным хаттарды жинаңыз. Олар сізге сену үшін жақсы негіз болады. Осылайша, болашақ жұмыс беруші сіздің ізгілігіңізге, адалдығыңызға және сенімділігіңізге сенімді болады.

Бала күтуші ретінде жұмыс істеу өте қиын болуы мүмкін, себебі баланың тілін табу үнемі ізденісті қажет етеді. Сізге бекем жүйке жүйесі мен балаларға деген шынайы махаббат қажет. Әйтпесе, мұндай жұмысты атқаруыңыз ұзаққа созылмайды. Бірақ сіздің тарапыңыздан аздап шыдамдылық, икемділік пен мейірімділік болса, жағдайды өзгертуге болады.