Вахталық әдіспен жұмыс жасаудың ерекшеліктері

Әркімнің жұмыс күні 8 сағатқа созыла бермейді. Кейбіреулер жұмыста бірнеше күн немесе тіпті апта бөгелуі керек, яғни вахталық жұмыс істелінеді. Мұндай жұмыспен қамтудың ерекшелігі неде, оның артықшылықтары мен кемшіліктері қандай, вахта аралық уақыт дегеніміз не? Вахталық әдіспен жұмыс істеу туралы бәрін осы мақаладан білесіз.

Вахталық жұмыс әдісі немесе вахта — бұл қызметкердің тұрақты тұратын жерінен алыс жерде жүзеге асырылатын еңбек процесінің бір түрі. Бұл әдіс қызметкер жұмыс орнының қашықтығына немесе еңбек процесінің ерекшелігіне байланысты күнделікті үйге кетуге мүмкіндігі болмаған кезде қолданылады.

Әр түрлі мамандықтардың өкілдері вахтамен үнемі немесе мезгіл-мезгіл жұмыс істеу қажеттілігіне тап болады. Қызметкер үйге демалуға барғанда орын алатын, екі вахта арасындағы кезең вахта аралық уақыт деп аталады. Мұндай демалыс күндерінің ұзақтығы жұмыс күндерінің санына байланысты болады.

Жұмыстың ерекшелігіне және еңбек шартының талаптарына байланысты вахтаның ұзақтығы бірнеше күннен бірнеше айға дейін түрленуі мүмкін. Осы кезең аяқталғаннан кейін қызметкер демалысқа жіберіледі. Мысалы, 2 айлық еңбектен кейін бір ай демалыс алады. Сонымен қатар, вахта аралық уақыт демалыс емес, мұның пайдаланылмаған демалыс екенін түсіну керек.

Вахташылардың жұмыс кестесі мен режимі мамандыққа, салаға байланысты өзгереді. Еңбек процесінің барлық егжей-тегжейлері жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы шартта жазылады. Әдетте, жұмысшыларды жинау пункті және объектіге жеткізу әдісі, вахтаның ұзақтығы (күндер саны), жұмыс кестесі (8 сағаттық, ауысымдық және т.б.) алдын-ала келісіледі.

Белгілі бір ұйымдағы вахталық еңбек әдісі тұрақты немесе ауыспалы (маусымдық қызмет) болуы мүмкін. Бұл схема бойынша бүкіл еңбек ұжымы немесе белгілі бір мамандықтардың қызметкерлері ғана жұмыс істей алады.

Вахта — бұл тікелей жұмыс орнында немесе оған жақын жерде тұру және демалу көзделген жұмыс болғандықтан, объектідегі қызметкерлер үшін вахталық қалашық жабдықталады. Бұл арнайы жатақханалар да, уақытша қалашық-вагон немесе тіпті қонақ үйлер де болуы мүмкін. Мұндай тұрғын үйдің басты ерекшелігі — жұмыс орнына жаяу жету мүмкіндігі.

Вахталық елді мекендегі жайлылық деңгейі жергілікті жердің ерекшелігіне, жұмыс берушінің мүмкіндіктеріне/қалауына байланысты. Бірақ кез-келген жағдайда вахташылардың тұрғын үйі санитарлық нормаларға сәйкес келуі керек. Әдетте, вахталық елді мекенде жұмысшылардың тұруы мен тамақтануын жұмыс беруші төлейді.

Вахтаның түрін анықтау үшін әртүрлі классификациялар қолданылады.

Жұмыстың мұндай түрі ұзақтығы бойынша былай бөлінеді:

• әдеттегі — ауысым 7-15 күнге созылады;
• экспедициялық — 2 жұмадан басталатын уақыт

Үйден қашықтыққа қарай вахта былай бөлінеді:

• өңірішілік;
• өңіраралық;
• экспедициялық — үйден қашықтығы мыңдаған километр).

Сонымен қатар, вахталар бола алады:

• қысқа — бірнеше аптадан аспайды, әдетте мұнай-газ платформаларында, құрылыста қолданылады;
• ұзақ — бірнеше айға созылуы мүмкін, көбінесе ірі құрылыс нысандарында, мұнай-газ, тау-кен салаларында қолданылады;
• ауысым — қызметкерлер ауысым бойынша жұмыс істейді, олардың ұзақтығы бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейін болуы мүмкін, әдетте ірі өнеркәсіптік зауыттарда қолданылады;
• икемді — ұзақтығы мен кестесі қызметкермен жеке талқыланғанда, әдіс әртүрлі салаларда қолданылады;
• жалғызбасты — вахтаға топ емес, бір қызметкер келіп түседі, күзетілетін объектілерде қолданылады.

Сондай-ақ, ұйымның саласы мен түріне байланысты вахталардың да өзіндік ерекшеліктері болуы мүмкін.

Вахта өз ерекшеліктері бар жұмыс болғандықтан, ол бәріне бірдей сәйкес келмеуі мүмкін. Бірақ сонымен бірге, бұл мамандық бойынша жұмыс іздеп, бірақ қолайлы жұмыс орындарының болмауына байланысты өз қаласында жұмысқа орналаса алмағандар үшін тамаша балама.

Құрылыс сегментінде вахтада жұмыс істеуге дайын жұмысшыларға сұраныс өте жоғары. Еңбек нарығында өндіруші компаниялардан осындай бос орындар үнемі пайда болады.

Вахташылар әртүрлі мамандық бойынша жұмыс істейді. Мысалы:

• объектке басқа қалалардан келетін құрылысшылар;
• бұрғылаумен айналысатын жұмысшылар;
• қазба жұмыстарымен айналысатын археологтар;
• объектте бірнеше тәулік бойына қалатын күзетшілер және т.б.

Вахталық әдіспен жұмыс істеу режимі медициналық қарсы көрсетілімдері бар (тұрақты дәрігерлік бақылауды қажет ететін созылмалы аурулардың болуы) адамдарға жарамсыз. Әдетте, мұндай нысандарда жүкті әйелдер мен 3 жасқа дейінгі балалардың аналары жұмыс істемейді.

Вахта жұмысы әрқашан физикалық және психоэмоционалды жүктеме болып табылады. Сондықтан вахташылар төзімділікке, стресске шыдауға, өзін тәртіпке салуға, бейімділікке, сенімділікке, жауапкершілікке, шыдамдылыққа, тілдесе алуға ие болуы керек.

Вахташы болғысы келетіндер не білуі керектігі, қандай кәсіби дағдыларға ие болу керектігі оның жұмыс істеуді жоспарлап отырған саласына байланысты.

Вахта қызметкеріне беретін артықшылықтардың бірі — күнделікті жұмыс істейтін сол мамандық өкілдеріне қарағанда жалақы жоғары болады (айырмашылық кейде 30%-ға дейін барады). Вахташының қанша алатынына бірнеше факторлар әсер етеді: мамандық, міндеттердің күрделілігі, орналасқан жері. Көп жағдайда мұндай қызметкерлерге зияндылығы үшін сыйлықақылар, үстемеақылар беріледі.

Вахташының еңбегіне ақы төлеу әртүрлі жүйелер бойынша жүзеге асырылуы мүмкін. Бұл қызметақылық, тарифтік, келісілген немесе сағаттық болуы мүмкін. Сондықтан вахтаның қалай төленетінін, қандай схемалар мен тарифтер бойынша төленетінін еңбек келісіміне қол қойылғанға дейін нақтылап алу маңызды.

Айтпақшы, егер сіз жұмыс іздеумен айналыссаңыз және сіз үшін вахта қолайлы болса, қызметкерлердің қабылдануы туралы бос жұмыс орындарын OLX қызметі арқылы іздеу оңай. Хабарландырулардағы жалақы соңғы 12 ай ішінде шамамен 20 мың теңгеге өсті. Егер 2022 жылғы ақпанда вахташыларға орта есеппен 170 000 теңге ұсынылса, 2023 жылғы ақпанда бұл көрсеткіш шамамен 190 000 теңгені құрады.

Вахталық әдіспен жұмыс мүлдем бөлек. Оның артықшылықтары да, кемшіліктері де бар. Вахтамен жұмыс істеу керек пе, жоқ па, соны шешуді жеңілдету үшін әр жағдайда мұндай жұмыстың қандай оң және теріс жақтары бар екендігін талдау қажет.

Вахташылар өз жұмыстарының негізгі артықшылықтары ретінде мыналарды атайды:

• жоғары жалақы;
• жұмыс орнында тегін тұру және тегін тамақтану;
• демалыстың ұзақтығы (вахта аралық уақыт);
• өз өңіріңде бос жұмыс орны болмаған жағдайда жұмысқа орналасу мүмкіндігі;
• ортаны өзгерте алу, жаңа жерлерге бара алу, қызықты адамдармен танысу мүмкіндігі.

Егер вахтаның кемшіліктері туралы айтатын болсақ, онда олар объектінің орналасқан жеріне, саласына, вахташының өзі мұндай жұмысты қалай қабылдауына байланысты. Негізгі кемшіліктердің арасында жиі аталатындары:

• үйден және жақын адамдардан ұзақ уақытқа жырақта болу қажеттілігі;
• көп объекттегі тұру жағдайы жорыққа шыққандай болады;
• көбінесе жұмыс орны географиялық және климаттық қиын жағдайларда орналасады;
• жұмыс күнінің ұзақтығы;
• вахта кезінде демалыс күндерінің болмауы.

Вахталық әдіспен жұмыс істеу оңай емес. Бірақ оның көптеген артықшылықтары бар. Егер сіз осы еңбек әдісіне қызығушылық танытсаңыз және вахтада жұмыс істегіңіз келсе, OLX-тың хабарландыру бөліміне кіріңіз, бұл жерде мұндай жұмыс ұсыныстары ауық-ауық пайда болады.