Қауіпсіз интернет

9 ақпан халықаралық Қауіпсіз интернет күні екенін білдіңіз бе? Соған орай біз алаяқтық сайттарды тану және қаскүнемдер торына түспеу жолдары айтып өтуді жөн көрдік. 

Өкінішке қарай бүгінгі таңда алаяқтықтың көп түрлері кең тараған, солардың бірі фишинг. Сол туралы бүгін сөз қозғайтын боламыз. Осы мақаланы мұқият оқып шықсаңыз, ештеңеден қорқпасаңыз болады. Желідегі қауіпсіздік ережелерін еске түсірейік. 

Фишинг онлайн алаяқтық түрі, оның басты мақсаты пайдаланушылардың идентификациялық жеке деректерін алу. Жүйе өте қарапайым. Бәріне танымал брендер, компаниялар, банктер және мемлекеттік ұйымдар сайттарының көшірмесін жасайды. Содан кейін пайдаланушыларға тартымды ұсыныс жасап хабарлама жібереді, оған көшірме сайт сілтемесін де тіркеп қояды. Түрлі себеппее жеке мәліметтеріңізді толтыруды сқрайды; банк картасы нөмірі, логиндер мен құпия сөздер. Алаяқтар фейк желі ресурстары арқылы компьютеріңізге вирус жұқтыруға тырысады, оның көмегімен қаражатыңыз бен ақпаратыңызды ұрлай алады. Танымал сайттарына ұқсас сайт аттарын қолданып, алаяқтар пайдаланушыларды адастырады.

Торға түспеу мүмкін бе? 

• Біріншіден, сауда жасайтын сайт мекен жайын мұқият тексеріп алыңыз. Сайттың рәсімделуіне емес, URL-мекен жайына, сілтемелерге мән берген жөн. Сайт https емес, http деп басталатын болса, сайт қауіпсіз желіге қосылмағанын меңзейді, және бұл фишинг сайты болуы ықтимал. “S” әрпі сайт сенімді екенін білдіреді. Алайды қазіргі күні өтірік қауіпсіздік сертификаттары да қолданыста бар екенін естен шығармаған жөн, яғни (https) қосылуы ылғи қауіпсіз кепілі бола бермейді. Алаяқтардың мақсаты сайт мекен жайын мүмкіндігінше шынайы сайт атауына ұқсас ету. Пайдаланушылардың мұқият бола бермейтінін білгендіктен алаяқтар сайт атауын кішкене өзгертеді, мысалы,https://www.ollx.kz немесе https://www.olx.skiidki.kz. Сілтеменің растығында күдігіңіз болса арнайы сервистер (1_Fishing) арқылы тексеріп алсаңыз болады. 

Банк деректерін ешкімге хабарламаңыз, жібермеңіз.

• Сауда жасасаңыз, төлем жасау үшін карта нөмірі (16 сан) жеткілікті, CVV-код, пин-кож және бір реттік смс растау қажет емес. (2_Fishing, 3_Fishing) осы деректерді сұрайтын болса, абай болғаныңыз абзал. Сондай ақ онлайн-төлемдерге шектеу қоюға кеңес береміз. Ең дұрысы онлайн-сауда үшін бөлек онлайн карта ашу. Ол үшін банкіңіздің қолдау қызметіне хабарлассаңыз болады. (4_Fishing) картаңыздың деректері үшінші тұлға қолына түскен жағдайда, көпке созбай банкке хабар беріп, полицияға жолығыңыз. 
• Сатушы сенімсіз көрінген жағдайда алдын ала төлем жасамаңыз. Сондай ақ, сатып алушы немесе сатушы басқа месенджерге, Whatsapp немесе Telegram-ға жазуды сұраса, мұқият болыңыз. OLX мүмкіндігінше қауіпсіз әрі қолайлы жағдай жасауға тырысады, сондықтан басқа алаңдарда келіссөз жүргізу қажеті де жоқ. 

• Оңай құпия сөз және бір құпия сөзді барлық аккаунттарға пайдаланбаңыз. 
• Онлайн-банкиг және басқа қаржы қызметтерін қолдансаңыз ашық WIFI-желісін пайдаланбаған жөн. Алаяқтар қорғалмаған желі арқылы деректеріңізді оңайлықпен ұрлау алады. 

• Мүмкіндігінше барлық аккаунттарға екі факторлы аутентификация қосыңыз. Құпия сөзіңізді бұзға жағдайда, осы шара жағдайды сақтап қала алады. 
• Салымдары немесе сілтеме тіркелген хабарламаларға келгенде мұқият болыңыз. Таныс пошта мекен жайынан келген болса да абай болыңыз. Таныс мекен жай қауіпсіздік кепілі емес. Ол поштаны бірец бұзып ашқан болуы әбден мүмкін. Күтпеген жерден танысыңыздан күдікті хабарлама келген жағдайда, басқа тәсілмен байланысқа шығуға тырысқаныңыз абзал. 

Мұқият болыңыз, осы мақаланы достарыңыз бен жақындарыңызға жіберіңіз. Оларда желідегі қауіпсіздік туралы хабарда болсын! Бүгінгі күні бұл өзекті мәселердің бірі!