Жүргізуші кәсібі: жүргізушілер қандай болады, олардың міндеттері және кәсіптің сұранысқа ие болуы

Жүргізушілердің жұмысы туралы көптеген қате түсініктер бар. Өз ісінің маманы болу үшін көлікті басқара білу жеткіліксіз. Сондықтан жүргізушінің кім екенін, бұл маманның не істейтінін және осы мамандықта жұмыс істегісі келетін адам қандай қасиеттерге ие болуы керек екенін қарастырайық.

Жүргізуші — бұл жеңіл немесе жүк көлігін, арнайы техниканы басқаратын, жолаушыларды тасымалдаумен, жүктерді жеткізумен айналысатын маман. Көлік жүргізуден басқа, ол көбінесе көлік құралына техникалық қызмет көрсетеді, кішігірім жөндеу жұмыстарын жасайды. Бұл міндеттер жұмыс орнына байланысты өзгеруі мүмкін және лауазымдық нұсқаулықпен анықталады.

Жүргізушінің шофердан айырмашылығы неде деген сұрақ жиі ойландыратын сұрақтардың біріне жатады. Қазіргі ауызекі тілде екі термин де бір-бірінің орнына қолданылады. Алайда бұрында олай болмаған. Ағашпен немесе көмірмен жұмыс істейтін бу машиналары кезінде шофер деп (француз тілінің chauffeur сөзінен аударғанда от жағушы деп аударылады) пештің толтырылуын бақылайтын адам аталды. Ал жүргізуші деп көлікті тікелей басқаратын адам аталды.

Көлік құралдарының эволюциясымен, автокөліктің отын жағушыларға деген қажеттілік жойылған кезде, екі сөз де бір мамандыққа қатысты қолданыла бастады. Сондықтан бүгінде шофер жүргізушімен пара-пар.

Жүргізуші мамандығы қызметкердің қай салада істеп жатқандығына байланысты өзіндік ерекшеліктерге ие. Қауіпті жүктерді тасымалдаумен айналысатын өнеркәсіп сегментінің қызметкеріне бір талаптар қойылса, алысқа қатынайтын жүргізушілер үшін басқа талаптар, ал автобус жүргізушісіне одан да басқа талаптар қойылады.

Сонымен қатар, соңғы жылдары еңбек нарығында лауазымдық міндеттердің бірігу тенденциясы байқалуда. Бұл жүргізуші ісіне де қатысты. Барған сайын бұл тек жай жүргізуші қызметі емес, мұның себебі мамандықтардың бірігуінде. Мысалы, жүргізуші курьердің немесе тасымалдаушының жұмысын атқара алады. Ал экспедитор-жүргізуші — бұл жүктерді жеткізумен бір мезгілде олардың жолда сақталуына және ілеспе құжаттаманың дұрыс ресімделуіне жауапты қызметкер.

Қазіргі таңда Қазақстандағы жүргізуші мамандығының мына түрлері сұранысқа көбірек ие:

• такси жүргізушілері — жолаушылар тасымалымен айналысады, бұл мақсатта жеке немесе жұмыс берушінің автокөлігін қолданады, соңғы жылдары клиентті оның көрсеткен мекенжайына оның көлігімен жеткізетін мас емес жүргізуші қызметі танымалдылыққа ие;
• жеке жүргізушілер — белгілі бір адамды тасымалдайды, кейде олардың тапсырмаларын орындайды, ал көлік әдетте жұмыс берушіге тиесілі;
• жүргізуші-курьерлер — жүктерді, құжаттарды көрсетілген мекенжай бойынша жеткізуді жүзеге асырады, тасымалдау кезінде жүктердің уақтылы жеткізілуіне және сақталуына жауап береді;
• арнайы көлік жүргізушілері — мұндай жүргізушілер көлік құралын басқара біліп қана қоймай, көлік қажет болатын әрекеттерді (қар тазалау, тиеу, топырақты бұрғылау) орындауы керек;
• алысқа қатынайтын жүргізушілер — ауыр жүк көліктерін басқарады, әртүрлі жүк түрлерін ұзақ қашықтыққа тасымалдайды.

Қоғамдық көлік жүргізушілері, соның ішінде трамвайлар мен троллейбустар, стандартты жүк көліктерінің жүргізушілері де сұранысқа ие.

Көлік құралын басқару үшін жүргізушілік қабілеттермен қатар, басқа да қабілеттер қажет болады. Кәсіби жүргізуші мынадай жеке қасиеттерге ие болуы қажет:

• мұқияттылық;
• төзімділік;
• тұрақты психика;
• жолдағы оқиғаны талдай алу және болжай алу;
• жинақылық;
• жауапкершілік;
• күйзеліске шыдамдылық.

Жүргізуші қандай болуы керектігі, қандай жеке қасиеттер мен дағдылардың болу керектігі мамандық түріне байланысты. Мысалы, алысқа қатынайтын жүргізуші болу жұмыс істеуде төзімділікті қажет етеді, ал қоғамдық көлікті басқару — реакцияның жылдамдығын және жол мен салонда болып жатқан оқиғалар арасында зейінді ауыстыру қабілетін қажет етеді.

Жүргізушілікпен айналысқысы келетіндер үшін мына жайттарды ұстану маңызды:

• есте сақтау қабілеті, айналада бағдарлануы, көзбен шамалап өлшеуі жақсы болуы қажет;
• бағыт-бағдары, айналаны тануы жақсы болуы керек;
• бірсарынды жұмысты орындауға дайын болуы керек.

Сондай-ақ, белгілі бір салада жұмыс істейтін жүргізушінің не істейтінін түсіну маңызды. Мысалы, алысқа қатынайтын жүргізушінің жол қозғалысы ережелерін білуден және көлік құралын басқара білуден басқа, механиканы түсініп, көлікті ұсақ жөндей білуі өте маңызды. Жедел жәрдем жүргізушілері станция қызмет көрсететін аймақтың жолдарын жатқа білуі қажет.

Жүргізуші куәлігінің санаттары

Тиісті санаттағы жүргізуші куәлігінің бар болуы жүргізуші ретінде жұмыс істеудің ең маңызды шарты болып табылады. Еңбек нарығындағы ең кеңінен таралған бос жұмыс орындарының бірі — В санатындағы кәсіби жүргізуші, яғни салмағы 3,5 тоннаға дейінгі жеңіл автомобильдерді, шағын автобустарды және жүк көліктерін басқаруға рұқсаты бар адам қажет. Бірақ көптеген жағдайларда жұмысқа орналасу үшін жүргізуші куәлігінің басқа санаттары қажет болуы мүмкін:

• А — мотоциклді басқару үшін;
• С — салмағы 3,5 т басталатын жүк машиналарын жүргізу үшін;
• D — автобустың жүргізушісі болуы үшін;
• M — мопедті жүргізуге;
• Tb — троллейбусты жүргізуге;
• Tm — трамвайды жүргізу үшін.

Сондай-ақ, кейде еңбек нарығында басты талаптардың бірі ретінде әртүрлі санаттағы жүргізуші куәлігінің бар болуы талап етілетін бос жұмыс орындары пайда болады.

Кәсіби жүргізуші — бұл артықшылықтары мен кемшіліктері бар мамандық. Мамандықтың басты артықшылықтарына мыналар жатады:

• еңбек нарығында сұраныстың жоғарылығы;
• жұмысқа жоғары білімсіз орналаса алу мүмкіндігі;
• автомектептегі кәсіби дайындық ұзаққа созылмайды;
• басқа қалалар мен елдерге саяхаттай алу мүмкіндігі.

Егер біз кемшіліктер туралы айтатын болсақ, онда жүргізуші ісінің кемшіліктері басқа барлық «отыратын» мамандықтармен бірдей. Кейбір жүргізушілердің жұмыс күні тұрақты емес. Сонымен қатар, автокөлікті басқару әрқашан жауапкершіліктің жоғарылығын талап етеді, бұл кейбір ізденушілердің пікірінше, мамандықтың кемшілігі болып табылады.

Үлкен мансапқа қызығушылық танытатын адамдар үшін жүргізуші ең қолайлы мамандық болмауы мүмкін. Бірақ егер сізге физикалық немесе ақыл-ойды қажет етпейтін, жақсы табыс әкелетін тыныш жұмыс қажет болса, онда жүргізуші кәсібі тамаша шешім болуы мүмкін.

Еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықты қысқа мерзімде игергісі келетіндер үшін жүргізуші тамаша кәсіп. Көлік мамандықтарына оқыту ұзаққа созылмай, 1 айдан 6 айға дейінгі уақытты құрайды. Курстардың ұзақтығы автомектептің кестесіне және білім алушының алғысы келетін куәлік санатына байланысты.

Санатқа қарамастан, оқыту бағдарламасы теориялық және практикалық бөлімнен тұрады. Осылайша, курсты аяқтағаннан кейін адам көлікті жүргізуде тәжірибеге ие болады және алғашқы жұмысын іздей бере алады.

Жүргізуші — Қазақстандағы ең сұранысқа ие және ең танымал бестікке кіретін мамандық. Танымалдылықтың басты себебі — еңбек нарығында мұндай мамандарға деген сұраныстың жоғарылығында және жалақының жақсы болуында.

ҚР-ның әр өңірінде жүргізушінің жалақысы мөлшері әр түрлі болады. Жалақы деңгейіне жұмыс орны, міндеттердің ерекшелігі әсер етеді. OLX талдауының деректері бойынша, Қазақстанда жүргізушілердің орташа жалақысы 2023 жылғы ақпанда 200 мың теңгені құрады. Бұл ретте еңбек нарығында жүргізуші жалақысының өсу үрдісі айқын байқалады. Салыстыра кететін болсақ, 2022 жылғы ақпанда мұндай мамандықтың орташа жалақысы шамамен 180 мың теңгені құраған болатын.

Енді сіз жүргізушілердің қандай болатынын және кәсіби жүргізуші жұмысының ерекшелігі неде екенін білетін болсаңыз, біз бос жұмыстар көрсетілетін OLX бетіне өтуді ұсынамыз, бұл бет күн сайын дерлік әр түрлі аймақтардан келіп түсетін жаңа ұсыныстармен толықтырылады. Олардың арасында сізді де қызықтыратын хабарландырудың бар екеніне сенімдіміз.